- ลักษณะความเป็นอินโทรเวิร์ต (Introvert) มีหลากหลายมิติ แต่ภาพจำของคนส่วนใหญ่มองว่าคนอินโทรเวิร์ตเข้าถึงยาก ไม่สนใจสังคม คนที่มีพฤติกรรมเข้าข่ายว่าจะเป็นอินโทรเวิร์ตก็อาจเคยถูกผู้ใหญ่บางคนบอกว่าคุณมีอะไรที่ ‘ไม่โอเค’ ต้อง ‘ปรับตัว’ ต้องรู้จักคลุกคลี อย่าเป็นพวกชอบขลุกกับตำราที่เข้าสังคมไม่เก่งและไม่เกิดผลประโยชน์ด้านงานการ ฯลฯ
- คนอินโทรเวิร์ตมีแนวโน้มไปในทางตั้งรับ อีกทั้งชอบเชื่อมโยงกับผู้อื่นแบบหนึ่งต่อหนึ่งอย่างมีคุณภาพ ชอบการสนทนาเชิงลึกมากกว่าการคุยเจ๊าะแจ๊ะไปเรื่อย พวกเขาชอบใคร่ครวญและมักเก็บงำความรู้สึกไว้กับตัว อีกทั้งประมวลความรู้สึกนึกคิดมากมายเหลือเกินอยู่ภายใน โดยมักคิดว่าคนอื่นคงไม่สนใจ ซึ่งก็อาจทำให้คนแบบอื่นมองว่าเข้าถึงยาก
- บทความนี้ ภัทรารัตน์ จะพาไปรู้จักกับอินโทรเวิร์ตผ่านตัวละคร นาร์ซิสสัส จากวรรณกรรม นาร์ซิสสัสกับโกลด์มุนด์ (Narcissus and Goldmund)
1.
ณ มาเรียบรอนน์ (Mariabronn) อารามยุคกลางแห่งหนึ่งในชนบทของเยอรมันโกล์ดมุนด์ หนุ่มน้อยผู้มีจิตวิญญาณแบบศิลปินจำต้องมาเป็นนักเรียนในอาราม เพื่อบวชในอนาคตตามความต้องการของพ่อ (อ่านบทความที่เกี่ยวข้อง โกลมุนด์: ความทรงจำที่ถูกฝังกลบ การเยียวยาผ่านความฝัน และสัญญาณการเปลี่ยนแปลง)
ในอารามนั้นมีบุคคลผู้น่าเลื่อมใสอยู่สองท่าน นั่นคือท่านแดเนียล สมภารผู้มีความเมตตาและเรียบง่าย และนาร์ซิสสัส ครูหนุ่มผู้สามารถหยั่งรู้บุคลิกภาพและชะตากรรมของคนอื่น นาร์ซิสสัสไม่เกกมะเหรกเกเรเหมือนคนหนุ่มในวัยเดียวกัน เขาพอใจชีวิตสันโดษอันมีกำแพงกับโลกภายนอกในระดับหนึ่ง ที่ทำให้เขาได้มีเวลาใคร่ครวญสิ่งต่างๆ เรียนรู้ศิลปะวิทยาและอุทิศตนแด่พระเจ้า แม้นาร์ซิสสัสจะเฉลียวฉลาด แต่ท่านแดเนียลก็เป็นห่วงนาร์ซิสสัสและเคยถึงกับคิดว่าเขาเป็นคนยโสที่สามารถกลบมันไว้มิดชิดเท่านั้น บุคลิกภาพหลายอย่างของเขา ทำให้ท่านแดเนียลกังวลจนถึงกับต้องเอ่ยออกมาครั้งหนึ่งว่า “พ่อเป็นห่วงเธอมากนะนาร์ซิสสัส…เธอมีคนชื่นชอบมากมาย แต่เธอไม่มีเพื่อน”
กระนั้น แท้จริงแล้วนาร์ซิสสัสได้ถักทอมีมิตรภาพอันลึกซึ้งกับโกล์ดมุนด์ ซึ่งมีอุปนิสัยแตกต่างจากเขาโดยสิ้นเชิง โกล์ดมุนด์ต้องการออกไปใช้ชีวิตอิสระอันเปิดกว้างต่อผัสสาการที่น่าตื่นเต้น เขาได้เข้าพัวพันลิ้มรสหอมหวานกำซาบจากผู้หญิงมากมาย ทั้งได้ศึกษาลักษณะต่างๆ ของพวกเธออย่างศิลปินที่สัมผัสกับชีวิตอย่างล้ำลึก เขาเคยเป็นฆาตกรและพร้อมจะใช้ชีวิตเร่ร่อนไป ครั้งหนึ่ง เขายั่วยวนนางบำเรอของเจ้าเมืองกระทั่งถูกจับขังคุกรอการประหาร
แต่โชคชะตาก็พาให้นาร์ซิสสัสได้ไปเจอกับโกล์ดมุนด์ในคุกแห่งนั้น จึงช่วยเขาพากลับมายังอารามที่บัดนี้ตนเป็นเจ้าอาวาส ในเบื้องปลายของชีวิต โกลด์มุนด์ประสบอุบัติเหตุจากการขี่ม้าและกลับไปสิ้นใจ ณ อาราม ทิ้งให้นาร์ซิสสัสตั้งคำถามว่าชีวิตในวิถีของตนเองนั้นเป็นชีวิตที่สมบูรณ์หรือไม่?
2.
มีคนจำนวนมากที่ได้อ่าน นาร์ซิสสัสกับโกลด์มุนด์ (Narcissus and Goldmund) ซึ่งเขียนโดย เฮอร์มาน เฮสเส สะท้อนว่านาร์ซิสสัสมีลักษณะอินโทรเวิร์ต (Introvert) แต่ก็ไม่ได้ให้รายละเอียดชัดเจนว่าอินโทรเวิร์ตเป็นอย่างไร? ตามการแบ่งจากหนังสือ Understanding Your MBTI Step II Results มิติของความเป็นอินโทรเวิร์ตมีหลากหลาย โดยในด้านการเชื่อมโยงกับผู้อื่นนั้น คนอินโทรเวิร์ตมีแนวโน้มไปในทางตั้งรับ อีกทั้งชอบเชื่อมโยงกับผู้อื่นแบบหนึ่งต่อหนึ่งอย่างมีคุณภาพ เฉกเช่นที่นาร์ซิสสัสสานสายใยกับโกล์ดมุนด์อย่างลึกซึ้ง ซึ่งแม้โกล์ดมุนด์จะเป็นเพื่อนคนเดียวที่เขาผูกพันด้วยอย่างมาก แต่นั่นก็คือคนที่สำคัญกับเขา คนอินโทรเวิร์ตชอบความสัมพันธ์เช่นนี้มากกว่าจะอยู่เป็นฝูง
คนอินโทรเวิร์ตชอบการสนทนาเชิงลึกมากกว่าการคุยเจ๊าะแจ๊ะไปเรื่อย พวกเขาชอบใคร่ครวญและมักเก็บงำความรู้สึกไว้กับตัว อีกทั้งประมวลความรู้สึกนึกคิดมากมายเหลือเกินอยู่ภายใน โดยมักคิดว่าคนอื่นคงไม่สนใจ ซึ่งก็อาจทำให้คนแบบอื่นมองว่าเข้าถึงยาก พวกเขามักเรียนรู้ได้ดีผ่านการอ่านและเขียน อีกทั้งชอบบรรยากาศอันสงบและมักจะรู้สึกถูกรบกวนจากเสียงดังอึกทึก
3.
ถ้าหากคุณมีลักษณะต่างๆ สอดคล้องกับลักษณะของคนอินโทรเวิร์ตข้างต้น ก็อาจเคยถูกผู้ใหญ่อีกลักษณะหนึ่งบอกว่าคุณมีอะไรที่ ‘ไม่โอเค’ คุณต้อง ‘ปรับตัว’ คุณต้องรู้จักคลุกคลี อย่าเป็นพวกชอบขลุกกับตำราที่เข้าสังคมไม่เก่งและไม่เกิดผลประโยชน์ด้านงานการ ฯลฯ อีกมากมายซึ่งอาจเป็นการสอนสั่งด้วยความเป็นห่วงในทำนองเดียวกับที่เจ้าคุณแดเนียลห่วงใยนาร์ซิสซัส (โกลด์มุนด์ก็อาจโดนผู้ใหญ่พร่ำบ่นอย่างเป็นห่วงเหมือนกันในประเด็นอื่น แต่เขาก็จะทำตามหัวใจตัวเองอยู่ดี)
คนที่เข้าเค้าอินโทรเวิร์ตซึ่งได้ยินอะไรทำนองนี้มาตลอดชีวิต ก็อาจพยายามปรับตัวให้สอดคล้องกับความคาดหวังของสังคมมาอย่างมากแล้ว โดยบ้างก็อาจถึงกับลืมเลือนด้านดีของความเป็นอินโทรเวิร์ตไปเลย ในที่นี้จึงขอยกประโยชน์สองข้อที่มีแนวโน้ม (แปลว่า ไม่เสมอไป) จะเกิดขึ้นจากลักษณะอินโทรเวิร์ตมาให้อ่านกัน
- แนวโน้มในการเป็นผู้ฟังที่ดี นักจิตวิทยาคลินิก Laurie Helgoe ซึ่งเขียนหนังสือ Introvert Power กล่าวว่า “ผู้ฟังที่ดีวางตนเป็นกลางในขณะที่พยายามเข้าใจผู้พูด” สอดคล้องกับนิยามที่ว่า “ผู้ฟังที่ดีได้ยินสิ่งที่คนอื่นพูดอย่างแท้จริง โดยไม่เอาประสบการณ์ตัวเองไปตัดสินหรือหมกมุ่นว่าจะพูดอะไรต่อ” คนอินโทรเวิร์ตมีแนวโน้มจะตั้งใจรับฟังเรื่องราวของคู่สนทนาเกินกว่าแค่คุยเล่นเอาเพลิน เมื่อรับเอาสิ่งที่คู่สนทนาพูดเข้ามาแล้วก็มักคิดใคร่ครวญในหัวเงียบๆ ก่อนจะพูดอะไรกลับไป จึงสามารถทำให้ผู้พูดรู้สึกว่า ‘ถูกได้ยิน’ และมีพื้นที่ ไม่แปลกใจเลยที่คนอินโทรเวิร์ตหลายคนจะทำงานด้านจิตวิทยาบำบัดได้ดี เพราะมีแนวโน้มที่จะเป็นผู้ฟังในระดับลึกได้นั่นเอง
- แนวโน้มจะชื่นชมสิ่งเล็กน้อยรอบตัวได้ง่ายและไม่ต้องการอะไรมากมายเพื่อจะรู้สึกดี ในช่วงปีค.ศ.1960 มีสมมุติฐานที่ว่ามนุษย์เราแสวงหาการกระตุ้นในระดับพอดี (สามารถค้นหาเพิ่มเติมจากนักจิตวิทยาชื่อ Hans Eysenck) และในขณะที่คนประเภทอื่นต้องการสิ่งกระตุ้นที่เยอะกว่าเพื่อให้กระปรี้กระเปร่า หรือพ้นไปจากความเบื่อหน่าย คนอินโทรเวิร์ตอาจต้องการเพียงหนังสือสักเล่มกับห้องเงียบๆ หรือการไดอะล็อคเรื่องที่มีความหมายกับเพื่อนสักคน หรือการได้สูดกลิ่นดินหญ้าหลังฝนหรือมองพระอาทิตย์ตกดิน นั่นก็เพียงพอแล้ว นอกจากนี้ พวกเขามักจะสามารถจะทำอะไรไปคนเดียวได้โดยไม่รู้สึกโดดเดี่ยว การกินข้าวหรือไปเที่ยวคนเดียวไม่ได้เป็นเรื่อง ‘น่าสงสารเห็นใจ’ แต่เป็นห้วงเวลาแห่งความรื่นรมย์ด้วยซ้ำ การถูกห้อมล้อมด้วยคนที่ไม่เข้าใจธรรมชาติของเขาอาจทำให้เขารู้สึกเหงายิ่งกว่า
อย่างไรก็ตาม ที่บรรยายมาข้างต้นนี้อาจซ้อนทับกับลักษณะของ บางคน ที่อ่อนไหวไวต่อสิ่งเร้าสูงหรือ Highly Sensitive Person ซึ่งจะขอย่อว่า HSP กล่าวคือ คนที่มีระบบประสาทไวต่อสิ่งเร้าต่างๆ เช่น แสง อารมณ์ของคนอื่น คาเฟอีน เสียง ฯลฯ อีกทั้ง HSP อาจเป็นเหมือนฟองน้ำที่ซับความละเอียดออกในบรรยากาศแวดล้อมเข้ามาได้ง่าย ทำให้ระบบประสาทเหนื่อยล้าได้ง่ายเช่นกัน
ดร.อารอน (Elaine N. Aron) กล่าวว่าคนลักษณะนี้มีอยู่ประมาณ 15 – 20 เปอร์เซ็นต์ของประชากร ซึ่งในสิ่งมีชีวิตวิวัฒนาการสูงต่างๆ ในสายพันธุ์เดียวกัน ก็สามารถพบสิ่งมีชีวิตที่อ่อนไหวสูงในสัดส่วนประมาณนี้ด้วย อย่างไรก็ตาม เธอได้แยกความแตกต่างระหว่าง HSP กับลักษณะอินโทรเวิร์ต ไว้ในหนังสือชื่อ The Highly Sensitive Person: How to Thrive When the World Overwhelms You โดยบอกว่ามี HSP ประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ที่มีลักษณะอินโทรเวิร์ต ซึ่งซูซาน เคน (Susan Cain) ผู้เขียน Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking ก็ได้กล่าวถึงงานของดร.อารอนไว้ในหนังสือของตนด้วย
ถ้าหากคุณมีลักษณะที่กล่าวมาข้างต้น ไม่ว่ามันจะสะท้อนความเป็นอินโทรเวิร์ตหรือความอ่อนไหวไวต่อสิ่งเร้าสูงก็ตาม (ซึ่งก็อาจไม่จำเป็นต้องจัดประเภท) อยากทิ้งคำถามว่า ในช่วงที่โรคโควิดระบาดซึ่งทำให้ต้องจำกัดการเดินทางไปพบปะผู้คนหรือต้องทำงานจากบ้านนั้น คุณรู้สึกเหนื่อยล้าน้อยกว่าเดิมหรือไม่?
4.
เรามักได้รับการ ‘สั่งสอน’ ต่างๆ นานาว่าควรสัมพันธ์กับผู้อื่นอย่างไร แต่นาร์ซิสซัสก็ไม่ได้ผิดอะไรที่จะดำเนินชีวิตแบบที่ชอบปลีกวิเวกเพื่ออุทิศตนในสิ่งที่เขาสนใจในลักษณะที่ดูมีปราการระดับหนึ่งกับโลก ขณะเดียวกันโกลมุนด์สามารถเพิ่มพูนความตระหนักรู้อันลึกซึ้งผ่านการนัวเนียกับโลกภายนอก ลองผิดลองถูกและบาดเจ็บตามวิถีของเขา ผู้คนมากมายที่นาร์ซิสซัสออกไปสัมผัสนั้น ไม่ใช่ทุกคนที่เป็น ‘เพื่อน’ เขาอย่างแท้จริงเหมือนกับนาร์ซิสซัส บุคคลทั้งสองเป็นดั่งลมหายใจเข้าและออก ซึ่งแม้โน้มเอียงไปคนละทิศทางแต่ก็มิได้แยกจากกัน
ไม่มีใครใช้บุคลิกใดแค่อย่างเดียว เพียงแต่อะไรจะมากกว่าและในช่วงไหนเท่านั้น
ซึ่งแม้ว่าความสมดุลจะยังคงมีความสำคัญ รวมทั้งไม่ว่าคนอื่นจะพูดอย่างไรก็ตาม สุดท้ายเราเองนั่นแหละที่ต้องเลือกว่าจะสัมพันธ์กับโลกนี้อย่างไร โดยที่ไม่ลืมข้อดีของตัวเอง
