May 2025 – The Potential

Movie

31 May 2025

Eighth Grade: เมื่อเด็กมองไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง ความรักจากพ่อแม่คือแสงสว่างท่ามกลางความพร่ามัวและจอมปลอม

เรื่อง อภิบาล ว่องวงษ์รักษ์ ภาพ ภาณุพงศ์ สุวรรณจุฑามณี

Eighth Grade คือภาพยนตร์อเมริกันแนว Coming Of Age ในปี 2018 ที่ถ่ายทอดช่วงเวลาหนึ่งสัปดาห์สุดท้ายของ ‘เคย์ลา’ เด็กหญิงธรรมดาๆ คนหนึ่งในชั้นเกรด 8 (มัธยมต้น) ก่อนจะก้าวสู่มัธยมปลาย
ภาพยนตร์สะท้อนการเปลี่ยนผ่านจากวัยเด็กสู่วัยรุ่นได้อย่างละเมียดละไม ผ่านชีวิตของเคย์ลาที่กำลังประสบปัญหาอย่างหนักในการปรับตัวเข้ากับสังคม
แม้เด็กจะแสวงหาการยอมรับจากเพื่อนหรือคนรอบตัว แต่ลึกๆ แล้วการยอมรับจากพ่อแม่คือรากฐานที่สำคัญที่สุดของการเห็นคุณค่าในตัวเอง

สำหรับวัยรุ่นตอนต้น การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายและจิตใจนั้นแจ่มชัดพอที่จะทำให้ ‘ภาพลักษณ์’ กลายเป็นเรื่องสำคัญของชีวิต เด็กในวัยนี้เริ่มหันมากับความคิดเห็นและปฏิกิริยาของผู้อื่น และมักคิดว่าโลกทั้งใบกำลังเฝ้าดูพวกเขาอยู่ตลอดเวลา จึงไม่แน่แปลกใจที่เคย์ลา เด็กสาวเกรด 8 จากภาพยนตร์เรื่อง Eighth Grade จะต้องเผชิญกับปัญหาการปรับตัวเข้าสังคม

ภาพยนตร์เล่าถึงชีวิตในรั้วโรงเรียนของเคย์ลา สาวน้อยขี้อายที่โดดเดี่ยว ไม่มีเพื่อนสนิท จนถูกเพื่อนในรุ่นโหวตให้คว้าตำแหน่ง ‘คนที่เงียบที่สุดในรุ่น’ อย่างไม่เต็มใจ เธอพยายามค้นหาตัวเอง และคิดว่าการเป็น Somebody จะช่วยให้เธอหลุดพ้นจากความรู้สึกที่เป็นอยู่ แม้สิ่งที่พยายามแสดงออกจะขัดแย้งกับความรู้สึกที่แท้จริงก็ตาม

ความน่าสนใจคือ ภาพยนตร์แสดงให้เห็นถึงบทบาทของ ‘โซเชียลมีเดีย’ ที่กลายเป็นพื้นที่สำหรับการสร้างภาพลักษณ์ที่เราอยากให้คนอื่นจดจำ แม้มันจะไม่ได้สะท้อนตัวตนที่แท้จริงของผู้โพสต์

ในหลายๆ ฉาก ผมสัมผัสได้ถึงความย้อนแย้งของเคย์ลาที่พยายามปิดบังจุดอ่อนของตัวเอง ผ่านการโพสต์คลิปวิดีโอราวกับตนเป็นไลฟ์โค้ช เช่น การสอนคนอื่นเกี่ยวกับการเป็นตัวของตัวเองอย่างมั่นใจ…ทั้งที่ในชีวิตจริงตัวเธอเองหวั่นไหวเสียงวิจารณ์กว่าใคร หรือคลิปที่เธอพูดถึงข้อดีของการเข้าสังคม…แต่เมื่อเผชิญเหตุการณ์จริงในงานปาร์ตี้ เธอกลับรู้สึกกระอักกระอ่วนและวิตกกังวลตลอดเวลาจนต้องโทรเรียกพ่อมารับกลับบ้าน

ไม่เพียงเท่านั้น เวลาอยู่บ้าน เคย์ลามักเลือกจมอยู่กับโลกออนไลน์มากกว่าการมีปฏิสัมพันธ์กับพ่อของเธอ โดยเฉพาะฉากที่ทั้งคู่ร่วมโต๊ะกินข้าว พ่อพยายามเริ่มบทสนทนาด้วยความห่วงใย แต่เคย์ลากลับจดจ่ออยู่กับโทรศัพท์โดยไม่แม้แต่จะสบตา หรือหากคุยกันเธอก็จะเป็นคนประเภทถามคำตอบคำด้วยน้ำเสียงหงุดหงิด (ซึ่งน่าจะเป็นผลจากการที่เธอส่องโซเชียลของเพื่อนเพื่อเปรียบเทียบกับตัวเองอยู่ตลอดเวลา)

แม้ภาพยนตร์จะไม่ได้เปิดเผยถึงสาเหตุของความขี้อายและความวิตกกังวลโดยตรง แต่สิ่งที่เห็นได้ชัดคือเคย์ลาน่าจะเป็นคนที่มี Self-Esteem ต่ำ เธอมองไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง และพยายามทำทุกอย่างเพื่อให้ได้รับการยอมรับ แม้ต้องแลกมาด้วยการฝืนความรู้สึก เช่น การพยายามไปตีสนิทกับดาวประจำรุ่นที่มักทำตัวไม่น่ารักหรือเชิดใส่เธอ โดยเคย์ลาอาจหวังเพียงว่าการได้เป็นเพื่อนกับสาวป๊อบจะช่วยให้เธอได้รับเศษเสี้ยวของแสงสว่างมายกระดับภาพลักษณ์ของตัวเองให้พิเศษขึ้นในสายตาของคนรอบข้าง

หรือตอนที่เคย์ลารู้ว่าหนุ่มฮอตที่เธอชอบมีรสนิยมชอบดูภาพเปลือยของสาวๆ เธอถึงกับไปบอกหนุ่มคนนั้นว่าเธอเองก็มีรูปแบบนั้นเยอะแยะไปหมดในโทรศัพท์ เพราะหากได้หนุ่มคนนี้เป็นแฟน ทุกคนในโรงเรียนคงหันมามองเธอด้วยความอิจฉา

ถึงอย่างนั้น จุดที่น่าเจ็บปวดแทนเคย์ลามากที่สุด คือฉากที่เธอเกือบโดนรุ่นพี่ม.ปลายล่วงละเมิดบนรถ แม้เธอจะรอดพ้นจากเหตุการณ์นั้น แต่กลับกลายเป็นเธอที่เอ่ยปากขอโทษรุ่นพี่คนนั้นซ้ำแล้วซ้ำเล่า พร้อมกับขอร้องไม่ให้รุ่นพี่เล่าเรื่องดังกล่าวให้คนอื่นฟัง ซึ่งในมุมมองของคนทั่วไป สิ่งนี้อาจดูไม่สมเหตุสมผล แต่หากมองผ่านเลนส์ของคนที่มี Self-Esteem ต่ำ เคย์ลาน่าจะจมอยู่กับความกลัวว่าคนอื่นจะมองตัวเองไม่ดี เพราะคิดว่าตัวเองไม่ดีพอมาตลอดชีวิต เมื่อเกิดเหตุการณ์ร้ายๆ ขึ้น กลไกการโทษตัวเองของเธอก็จะตอบสนองโดยอัตโนมัติว่า “ฉันเป็นสาเหตุของปัญหา” ส่งผลให้เธอยอมจำนนต่อการคุกคาม กลั่นแกล้งรังแก หรือการเอารัดเอาเปรียบในรูปแบบต่างๆ โดยไม่กล้าลุกขึ้นมาปกป้องสิทธิของตัวเอง

อย่างไรก็ดี ผู้กำกับไม่ได้ปล่อยให้นางเอกต้องเผชิญกับโลกนี้เพียงลำพัง ในตอนท้ายเรื่อง เคย์ลาได้คลี่คลายปมภายในใจตัวเอง ผ่านการเปิดใจคุยกับพ่อว่าถ้าเธอมีลูกแบบตัวเอง เธอคงเป็นแม่ที่เศร้ามากๆ ซึ่งคำพูดนี้แสดงให้เห็นว่าแม้เด็กจะแสวงหาการยอมรับจากเพื่อนหรือคนรอบตัว แต่ลึกๆ แล้วการยอมรับจากพ่อแม่คือรากฐานที่สำคัญที่สุดของการเห็นคุณค่าในตัวเอง

เมื่อได้ยินความในใจของลูกสาว ผมชมปฏิกิริยาของพ่อที่รับฟังเคย์ลาอย่างตั้งใจ ไม่ขัดจังหวะหรือบีบคั้น ทั้งยังจับไหล่ สบตา และอธิบายช้าๆ ด้วยน้ำเสียงอบอุ่นว่าเขารู้สึกภูมิใจในตัวเธอมากแค่ไหน ซึ่งสิ่งนี้เป็นเหมือนกุญแจที่สามารถปลดล็อกความรู้สึกไม่ดีพอของเคย์ลา และเป็นบันไดก้าวแรกที่ทำให้เธอมีความมั่นใจในตัวเอง เพราะเธอรู้ว่าพ่อใส่ใจและเห็นคุณค่าของสิ่งที่เธอทำมาตลอดชีวิต

“ลูกคิดผิด เคย์ลา มองหน้าพ่อ ลูกคิดผิด ถ้าโตขึ้นลูกมีลูกสาวแบบลูก เธอจะทำให้ลูกมีความสุขที่สุด

พ่อมีความสุขที่ได้เป็นพ่อของลูก ลูกไม่รู้หรอกว่าลูกทำให้พ่อมีความสุขแค่ไหน มันง่ายมากที่จะรักลูก ง่ายมากที่จะภูมิใจในตัวลูก

ที่พ่อพูดไม่ใช่เพื่อจะปลอบลูก พ่อสาบานได้ พ่อหมายความตามนั้น จริงอยู่ เวลาเห็นลูกไม่สบายใจ หรือเจอเรื่องแย่ๆ พ่ออาจเศร้า แต่มันก็เป็นแค่ความเศร้าที่เกิดในวันนั้น

เคย์ลา ข้างในลึกๆ แล้ว พ่อมีความสุขเหลือล้นที่ได้เป็นพ่อของลูก ตอนแม่ทิ้งเราไปพ่อกลัวมาก กลัวอย่างไม่เคยกลัวมาก่อน กลัวว่าลูกจะขาดความอบอุ่น จากนั้นพอลูกเริ่มโตขึ้น พอลูกเดินก้าวแรก หัดพูดคำแรก และมีเพื่อนคนแรก ทุกอย่างที่พ่อคิดว่าจะต้องสอนลูก หัดมีน้ำใจ รู้จักแบ่งปัน เห็นอกเห็นใจคนอื่น ลูกกลับเรียนรู้ทั้งหมดด้วยตัวเอง

บรรดาคุณครูชอบบอกพ่อว่า “ลูกสาวคุณเป็นเด็กน่ารักมาก คุณสอนเธอมาดีจริงๆ” แต่พ่อไม่ต้องสอนลูกเลย จริงๆ นะ พ่อไม่ได้ทำอะไร แค่เฝ้าดูลูก และยิ่งเฝ้าดูมากเท่าไหร่ พ่อก็ยิ่งหมดห่วง เข้าใจที่พ่อพูดใช่ไหม พ่อเลิกกลัวว่าโตขึ้นลูกจะเป็นไรไหมมานานมากแล้ว ลูกรู้ไหมทำไม ก็เพราะลูก ลูกมอบความกล้าให้พ่อ ถ้าลูกได้เห็นตัวเองแบบที่พ่อเห็น ซึ่งเป็นตัวตนที่แท้จริงของลูกมาตลอด สาบานกับพระเจ้าได้ ลูกก็จะไม่กลัว”

ช่วงเวลานี้จึงไม่ใช่แค่ฉากชวนซาบซึ้งระหว่างพ่อกับลูกสาวเท่านั้น แต่ยังเป็นจุดเปลี่ยนทางจิตใจที่สำคัญที่สุดในเรื่อง เพราะหัวใจของเคย์ลาได้รับการโอบอุ้มอย่างเต็มที่จากพ่อ…คนที่เธอรักที่สุด และนั่นทำให้เธอหันกลับมารักตัวเอง เลิกพยายามไขว่คว้าหาการยอมรับจากคนที่ไม่ให้คุณค่า และเปิดใจกับมิตรภาพที่แท้จริงแทน โดยสิ่งที่ยืนยันว่าเธอเปลี่ยนไปแล้วจริงๆ คือการอัดคลิปวิดีโอล่วงหน้าเพื่อฝากถึงตัวเองในวันที่จบชั้นมัธยมปลายด้วยน้ำเสียงที่เต็มไปด้วยความมั่นใจว่าเธอไม่จำเป็นต้องสมบูรณ์แบบ เพียงแค่ทำทุกๆ วันให้เป็นวันที่ดีที่สุด

“เฮ้ เคย์ลา นี่เธอเองตอนอยู่เกรดแปด ยินดีด้วยที่จบม.ปลาย ฉันภูมิใจในตัวเธอจริงๆ ไม่อยากเชื่อว่าเธอใกล้จะสิบแปดแล้ว…ฉันรู้ว่าเธอคงไม่อยากได้คำแนะนำจากเด็กม.ต้นโง่ๆ แต่ถ้าชีวิตม.ปลายเธอห่วยแตก ฉันเสียใจด้วย เซ็งแย่เลย แต่ช่างมันเถอะ ฉันหมายความว่าชีวิตม.ต้น ฉันก็ขรุขระ แต่ฉันก็ผ่านมาได้ และเดินหน้าต่อ เธอเองก็ต้องทำเหมือนกัน

ถ้าชีวิตม.ปลายห่วยแตก ตอนนี้ชีวิตเธออาจไม่ลงตัว ไม่ได้แปลว่ามันจะเป็นแบบนั้นไปตลอด ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงได้ เราไม่มีทางรู้ว่าวันข้างหน้าจะเป็นไง นั่นทำให้ชีวิตน่าตื่นเต้น น่ากลัว และน่าสนุก ฉะนั้นทำใจให้สบาย และอยากเป็นเธอเร็วๆ จัง รักนะ เคย์ลา”

Tags:

พ่อแม่ภาพยนตร์Self-Esteem

Author:

อภิบาล ว่องวงษ์รักษ์

เจ้าของเพจ The Last Bogie ผู้ตัดสินใจขึ้นรถไฟขบวนสุดท้าย โดยมีปลายทางอยู่ที่สถานี 'ยูโทเปีย'

Illustrator:

ภาณุพงศ์ สุวรรณจุฑามณี

30 May 2025

‘ลูกคุณไม่ได้น่ารักสำหรับทุกคน’ …แล้วนิสัย(เสีย)ของเด็กมาจากใครกันนะ?

เรื่อง นำชัย ชีววิวรรธน์ ภาพ ณัฐวัตร์ สุพรรณกูล

เด็กๆ มีความสามารถในการซึมซับและเลียนแบบผู้เลี้ยงดู ทั้งการกระทำแบบเฉพาะกรณี และนิสัยที่คนเลี้ยงดูใช้สอนและปฏิบัติต่อเด็กเอง นิสัยของเด็กจึงสะท้อนให้เห็นถึงนิสัยเอาแต่ใจของพ่อแม่และผู้เลี้ยง
นิสัยและปฏิกิริยาการตอบสนองของเด็กคนใดคนหนึ่งขึ้นกับปัจจัยต่างๆ มากมาย ตั้งแต่ลักษณะนิสัยส่วนตัว ความมั่นใจในตัวเอง ระดับความสนใจในเรื่องต่างๆ และความจำหรือความรู้ที่มีสะสมไว้ในตัว
อยากให้เด็กทำตัวดี คนในครอบครัวก็ต้องทำตัวเป็นแบบอย่างด้วย ต้องปลูกฝังนิสัยดีๆ ให้อยู่เป็นประจำ และตระหนักเสมอว่านิสัยเสียของลูกของคุณ บ่อยครั้งก็มีต้นตอมาจากตัวคุณ หรือคนในบ้าน

ถ้าคุณเป็นคนเมือง เรื่องที่คงต้องเคยพบเจอในสถานที่สาธารณะอย่างห้างสรรพสินค้าหรือร้านอาหารอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ อย่างน้อยก็ครั้งหนึ่งในชีวิตก็คือ การพบเห็นเด็กบางคนลงไปนอนชักดิ้นชักงออยู่บนพื้นพร้อมกับร้องไห้งอแงส่งเสียงดัง ร้องอยากได้อะไรสักอย่างหรือไม่พอใจอะไรสักอย่าง พร้อมๆ กันนั้นคุณก็จะได้ยินพ่อหรือแม่หรือญาติที่พาเด็กมาตะโกนโหวกเหวกบอกให้เด็กหยุดทำสิ่งเหล่านั้นเสีย โดยบ้างก็ขู่อะไรบางอย่าง บ้างที่ตั้งรางวัลเพื่อให้เลิกงอแงโยเยเสีย และอาจมีบางคนถึงกับทำท่าจะเดินหนีไปเสียจากตรงนั้นจริงๆ

ถึงตอนนี้คุณก็อาจรำคาญ บางคนอาจรำคาญมาก บางคนอาจรำคาญน้อย แต่ก็อาจมีบางคนนึกสงสัยว่า นิสัยของเด็กแบบนี้เกิดมาได้อย่างไร? และอันที่จริงแล้วอาจแก้ไขได้อย่างไร?

ปกติเด็กสักคนจะสามารถเรียนรู้ได้ตั้งแต่คลอดออกมาจากท้องแม่ โดยจะมีความสามารถในการจดจำรูปแบบของสิ่งที่เกิดขึ้นรอบตัว โดยเฉพาะสิ่งที่เกิดขึ้นอยู่เป็นประจำ สมองของเด็กจะแยกแยะข้อมูล จัดหมวดหมู่ และพยายามจะนำข้อมูลนี้มาประยุกต์ใช้ทำตัวให้เข้ากับสถานการณ์ใหม่ๆ ที่เผชิญอยู่

ในทางภาษาจิตวิทยาเรียกว่าเป็นการเรียนรู้แบบอุปนัย (inductive learning)

วิธีการเรียนรู้แบบนี้ช่วยให้เด็กเข้าใจสถานการณ์ตรงหน้าและสามารถรับมือกับเรื่องท้าทายต่างๆ ที่ไม่คุ้นเคยได้ ทารกทุกคนจะเรียนรู้แบบนี้ไปพร้อมๆ กับการที่สมองสร้างเซลล์สมองเพิ่มเติมและขนาดของสมองที่ใหญ่โตมโหฬารมากขึ้น ทำให้เรียนรู้เรื่องราวที่ซับซ้อนได้มากขึ้น

ปกติสมองของทารกจะเติบโตอย่างรวดเร็วมากในช่วงขวบปีแรกๆ หากได้รับอาหารอย่างเหมาะสม โดยจะมีขนาดสมองใหญ่ขึ้นราว 4 เท่าในช่วงอายุ 5 ปีแรกของชีวิตเทียบกับเมื่อแรกเกิด [1]

นับเป็นช่วงที่สมองเพิ่มทั้งขนาดและจำนวนเซลล์ประสาทอย่างน่าอัศจรรย์ใจ

ทารกอายุน้อยจะมีความสามารถน้อยมากในการ ‘ควบคุมอารมณ์ความรู้สึก’ เมื่อถูกกระตุ้นโดยสิ่งเร้า เด็กจึงจำเป็นต้องใช้เวลาอีกหลายปีในการฝึกฝนนิสัยให้ตอบสนองเหตุการณ์ต่างๆ อย่างเหมาะสม

การควบคุมตัวเองจึงเป็นพฤติกรรมที่ต้องการการฝึกฝนที่เหมาะสมในช่วงเวลาดังกล่าวนี้และความบกพร่องของพ่อแม่หรือผู้เลี้ยงดูที่จะจัดการการอบรมบ่มนิสัยอย่างเหมาะสมในห้วงเวลาสำคัญนี้ก็จะมีส่วนในมุมกลับเป็นการปลูกฝังนิสัยเสียที่ยากจะแก้ให้เด็กไปอีกอย่างยาวนานเช่นกัน

ทีนี้มาดูกันว่าจะทำให้เด็ก ‘ควบคุมตัวเองได้’ ยังไง?

ผู้เชี่ยวชาญระบุว่ามีปัจจัยหลักอยู่ 3 อย่างที่จำเป็นในการสร้างความสามารถในการควบคุมตัวเองให้กับตัวเด็กประกอบด้วย ความทรงจำเพื่อใช้งาน (working memory) ความยับยั้งชั่งใจ (inhibition ability) และความยืดหยุ่นของการใส่ใจ (attentional flexibility) [1]

ความทรงจำเพื่อใช้งานคือ ความสามารถในการจดจำข้อมูลบ้างอย่างเพื่อนำมาใช้งานในขณะนั้นๆ ความยับยั้งชั่งใจคือ ความสามารถในการกดหรือยับยั้งความต้องการตามธรรมชาติ เอาชนะสัญชาตญาณหรือความต้องการตามธรรมชาติ เพื่อทำบางสิ่งบางอย่างที่แตกต่างออกไป ส่วนความยืดหยุ่นของการใส่ใจคือ ความสามารถในการสลับสับเปลี่ยนความสนใจระหว่างสิ่งของ เรื่องราว หรือความคิดบางอย่างไปมาได้อย่างคล่องแคล่ว

เมื่อรวมความสามารถทั้งหมดนี้เข้าด้วยกันแล้ว เด็กน้อยก็จะสามารถควบคุมตัวเองและสามารถคิดหรือทำเรื่องที่จำเป็น จนสามารถเรียนรู้ วางแผน และเลือกทำสิ่งที่ถูกต้องได้

ปกติความสามารถสองข้อหลังจะดีขึ้นเป็นอย่างมากในช่วงอายุ 3-4 ขวบ [1] พูดอีกอย่างคือ หากไม่ปลูกฝังความสามารถเหล่านี้ในช่วงอายุนี้แล้ว หลังจากนั้นก็จะถือเป็นเรื่องยากขึ้นมาก

คำชมจากพ่อแม่และความประทับใจของเพื่อนๆ เป็นอีกแรงจูงใจสำคัญให้เด็กในวัยนี้อยากทำหรือมีนิสัยดีๆ ส่วนนิสัยแย่ๆ บางอย่างก็อาจมีฟังก์ชันของมัน ไม่ว่าจะเป็นการกัดเล็บ การม้วนผมเล่น หรือการเต้นเร่าๆ มักเป็นอาการที่เกิดจากความเครียด เบื่อ อึดอัด หรือเหลือทนกับสภาวการณ์ตรงหน้า เมื่อทำแล้วเด็กก็จะผ่อนคลายมากขึ้น หรือไม่ก็สะท้อนภาวะที่สมองประมวลข้อมูลจนทำอะไรไม่ถูก

หากเรื่องคับข้องใจน้อยลงหรือหมดไป อาการเหล่านี้ควรลดลงเรื่อยๆ ตามอายุเด็กที่เพิ่มมากขึ้น

แต่เด็กก็เหมือนลูกของสัตว์ต่างๆ ในแง่ที่ว่า พฤติกรรมส่วนใหญ่มาจากการเรียนรู้และเลียนแบบ จากนั้นจึงนำมาใช้แบบลองผิดลองถูก หากวิธีการใดใช้ได้ผล เซลล์สมองก็จะสร้างเส้นทางสื่อกระแสประสาทให้วิ่งไปทางนั้น เด็กก็จะอยากทำอย่างนั้นเรื่อยๆ การเลียนแบบส่วนใหญ่อาจดูง่ายสำหรับผู้ใหญ่ แต่สำหรับเด็กที่สมองยังไม่เติบโตดีนัก ถือว่าเป็นเรื่องยากทีเดียวที่จะทำท่าทำทางหรือส่งเสียงเลียนแบบ

‘ระบบเซลล์ประสาทแบบกระจกเงา (mirror neuron system)’ เป็นตัวควบคุมดูแลการกระทำแบบนี้ โดยพัฒนาทักษะการเลียนแบบทั้งการแสดงออกทางใบหน้าและคำพูด เด็กที่แสดงอาการเอาแต่ใจ ในแง่หนึ่งจึงระบบเซลล์ประสาทแบบกระจกเงาบกพร่อง

เด็กไม่สนใจและอาจไม่เข้าใจว่าคุณพูดอะไร สอนอะไร แต่เรียนรู้และทำความเข้าใจจากสิ่งที่คุณทำ นิสัยของเด็กจึงสะท้อนให้เห็นถึงนิสัยเอาแต่ใจของพ่อหรือแม่ (หรือทั้งสองคน) และพี่เลี้ยง (ซึ่งอาจรวมถึงปู่ย่าตายยายลุงป้าน้าอาที่ช่วยเลี้ยงด้วย) นั่นเอง!

นิสัยและปฏิกิริยาการตอบสนองของเด็กคนใดคนหนึ่งจึงขึ้นกับปัจจัยต่างๆ มากมาย ตั้งแต่ลักษณะนิสัยส่วนตัว (ซึ่งพันธุกรรมก็มีผล) ความมั่นใจในตัวเอง ระดับความสนใจในเรื่องต่างๆ และความจำหรือความรู้ที่มีสะสมไว้ในตัว

ข้อสุดท้ายนี้เองที่ส่งผลมาก เนื่องจากเด็กเล็กส่วนใหญ่ใช้เวลากับคนในครอบครัว สิ่งที่ส่งอิทธิพลอย่างมากต่อนิสัยของเด็กจึงได้แก่ สไตล์การเลี้ยงดู (parental style) ไม่ว่าจะเป็นเรื่องความเจ้ากี้เจ้าการ การถืออำนาจบาตรใหญ่ วิธีการตอบสนองคำสั่ง การผ่อนผันผ่อนปรนในเรื่องต่างๆ และความเจ้าอารมณ์

เท่านั้นยังไม่พอ เด็กยังสนใจวิธีเลี้ยงดูตนเอง (parenting practices) ของผู้เลี้ยงดูอีกด้วย ทั้งการกระทำแบบเฉพาะกรณี และนิสัยที่คนเลี้ยงดูใช้สอนและปฏิบัติต่อเด็กเอง พูดง่ายๆ คือ นิสัยที่คนรอบตัวเด็กๆ ทำกันเป็นปกติ ทั้งโดยรู้ตัวและไม่รู้ตัวนั้น

พวกเด็กๆ มีความสามารถในการซึมซับและเลียนแบบสิ่งเหล่านี้ทั้งหมดอยู่ในตัว

มีงานวิจัยจากมหาวิทยาลัยบราวน์ที่ตีพิมพ์ใน ค.ศ. 2014 ที่ระบุว่า เมื่อศึกษาในครอบครัวคนอเมริกันมากกว่า 46,000 ครอบครัว ทำให้รู้ว่านิสัยที่ทำกันอยู่เป็นกิจวัตรในครอบครัว ได้ฝังอยู่ในตัวเด็กตลอดเวลา และจะแก้ไขได้ยากหากเด็กอายุ 9 ปีไปแล้ว [2]

โดยดูจากงานบ้านที่มอบหมายให้เด็กๆ รับผิดชอบ และหากผ่านอายุนี้ไปแล้ว ก็หวังได้ยากว่าเด็กจะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่มีความรับผิดชอบมากขึ้น (ในที่นี้คือทำงานบ้านที่ได้รับมอบหมาย)

การปลูกฝังนิสัยความรับผิดชอบให้กับเด็กจึงจำเป็นต้องค่อยๆ ให้เด็กได้เรียนรู้และทำตั้งแต่เด็กเริ่มรู้ความจนกลายเป็นปกติวิสัยของพวกเขาในที่สุด

ความยากที่สุดของเรื่องนี้คือ ในตอนต้นๆ ของการรับผิดชอบงาน เด็กๆ อาจทำได้ไม่ดีนัก เช่น ล้างจานไม่สะอาด หรือทำจานตกแตกบ้าง แต่ผู้ปกครองหรือคนดูแลเด็กต้องใจแข็ง ไม่เข้าไปแทรกแซง และให้เด็กค่อยๆ เรียนรู้ จนจัดการดีขึ้นเองในที่สุด

ดังนั้น อยากให้เด็กทำตัวดี คนในครอบครัวก็ต้องทำตัวเป็นแบบอย่างด้วย ต้องปลูกฝังนิสัยดีๆ ให้อยู่เป็นประจำ และตระหนักเสมอว่านิสัยเสียของลูกของคุณ บ่อยครั้งก็มีต้นตอมาจากตัวคุณหรือสามี/ภรรยาหรือพี่เลี้ยงเด็กของคุณนั่นเอง

เอกสารอ้างอิง

[1] Understanding Habits: Discover How to Stop Your Worst Habit Now, 2003, 4^th Edition.

[2] Pressman, R. M., Owens, J. A., Evans, A. S., & Nemon, M. L. (2014). Examining the Interface of Family and Personal Traits, Media, and Academic Imperatives Using the Learning Habit Study. The American Journal of Family Therapy, 42(5), 347–363. https://doi.org/10.1080/01926187.2014.935684