ตามรอย “มโนราห์” เบื้องหลังศิลปะและศรัทธาที่เป็นได้มากกว่าการร่ายรำ

• เยาวชน อ.เวียงสระ จ.สุราษฎร์ธานี รวมตัวกันทำโครงการเยาวชนสืบสานภูมิปัญญามโนราห์บ้านปากลัด สร้างศูนย์เรียนรู้เพื่อเปิดพื้นที่ให้วัยรุ่นเข้ามาเรียนรำ เล่นดนตรี และประดิษฐ์ชุดมโนราห์ ไปพร้อมๆ กับเดินหน้าออกไปเรียนรู้กับครูภูมิปัญญาในชุมชน
• เยาวชนที่เข้ามาเรียนรู้จากหลากครอบครัวและโรงเรียน บ้างชอบมโนราห์ บ้างยังเรียนอยู่ บ้างอยากพัฒนาตัวเอง
• เป็นตัวอย่างการทำโครงการที่เด็กๆ เรียนรู้ผ่านประเด็นวัฒนธรรม ซึ่งกระบวนการทำโครงการนั้นนอกจากได้ฝึกรำมโนราห์ และเรียนรู้เรื่องอื่นๆ เกี่ยวกับมโนราห์ ยังได้พัฒนาทักษะของตนเองอีกด้วย

หากตัวอักษรมีเสียงเชื่อว่าเสียงบรรเลง ‘มโนราห์’ หรือ ‘โนรา’ ที่ดังเป็นจังหวะฮึกเหิมและมีท่วงทำนองกระฉับกระเฉงเร้าใจนี้คงสามารถดึงดูดความสนใจของผู้คนได้แน่ๆ ศิลปะการแสดงชนิดนี้เป็นการละเล่นพื้นเมืองที่นิยมแพร่หลายทางภาคใต้ของไทย

ท่าทางการร่ายรำโนราสง่างามทรงพลังแต่ไม่ทิ้งความอ่อนช้อย ทั้งการวางลำตัวที่ต้อง ‘หน้าเชิด อกแอ่น’ การตั้งวงที่ต้องกางแขนให้ได้ฉาก 90 องศา การดัดนิ้วมือให้โค้งงอ ว่ากันว่าตอนดัดนิ้วถ้านิ้วมือหักลงมาได้ถึงข้อมือจะดีมาก การดัดให้แขนหมุนได้ขณะที่ข้อมือยังตั้งตรง การลงฉากหรือการย่อตัวที่ต้องได้เหลี่ยมเพื่อแสดงถึงรากฐานที่แข็งแรงและมั่นคง เหมือนโขนพระ ยักษ์ ลิง ในการแสดงโขน ขณะรำผู้รำปรับโครงสร้างร่างกายให้ส่วนก้นงอนเล็กน้อยเพื่อให้ช่วงสะเอวแอ่นแลดูสวยงามตามแบบฉบับการรำโนรา นอกจากนี้โนรายังมีจุดเด่นเรื่องเครื่องทรงและเครื่องแต่งกายที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ด้วยชุด ‘เครื่องลูกปัด’ สีฉูดฉาดหลากสี ลายข้าวหลามตัดและลายดอกพิกุล เป็นงานฝีมือที่มีความละเอียดและประณีต ‘เทริด’ (อ่านว่า เซิด) เครื่องประดับศีรษะของตัวนายโรงหรือโนราใหญ่ ลักษณะเป็นมงกุฎอย่างเตี้ย มีกรอบหน้าและมีด้ายมงคลประกอบ

ข้อสันนิษฐานถึงที่มาที่ไปของศิลปะพื้นบ้านมโนราห์มีหลากหลายความเชื่อ บ้างว่าได้รับอิทธิพลจากการร่ายรำของอินเดียโบราณที่เรียกว่า ‘ยาตรา’ หรือ ‘ชาตรา’ ที่เข้ามาทางแหลมมลายูสมัยอาณาจักรศรีวิชัย สังเกตได้จากเครื่องดนตรีประกอบ 5 ชนิด ที่เรียกว่า ‘เบญจสังคีต’ ได้แก่ โหม่ง ฉิ่ง ทับ กลอง และปี่ใน แบบเดียวกับที่ใช้บรรเลงโนรา หรือที่สมัยก่อนเรียกว่า ‘การแสดงชาตรี’

ไม่รู้เหมือนกันว่าคนรุ่นใหม่ปัจจุบันรู้จักมโนราห์ไหมหรือมองมโนราห์อย่างไร จะบอกว่าเป็นอีกหนึ่งวัฒนธรรมการแสดงดั้งเดิมที่ไม่ทันสมัยและน่าเบื่อหรือเปล่า แต่สำหรับเด็กเยาวชนกลุ่มมโนราห์บ้านปากลัด การละเล่นมโนราห์ดึงดูดเด็กเยาวชนในพื้นที่อำเภอเวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ธานี และพื้นที่ใกล้เคียงให้มารวมกลุ่มเรียนรู้ ทั้งรำ ร้อง เล่น และประดิดประดอย จนได้ขึ้นเวทีแสดงจริง เริ่มต้นจากกลุ่มแกนนำที่มีเพียง 8 คน ตอนนี้มีสมาชิกสมัครเข้ามาอย่างเป็นทางการแล้วถึง 400 คน

เค – วิชญะ เดชอรุณ วัย 15 ปี นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนเวียงสระ อำเภอเวียงสระ จังหวัดสุราษฏร์ธานี บอกว่า คนสมัครเข้ามามีถึง 400 คนจริงๆ เพราะเขารับหน้าที่เป็นเลขาโครงการที่ต้องทำแฟ้มประวัติสมาชิก เป็นคนออกแบบใบสมัคร สอบถามชื่อนามสกุล ที่อยู่ แผนที่บ้าน เบอร์โทรติดต่อ หรือแม้แต่โรคประจำตัวของเด็กและเยาวชนทุกคนที่สมัครเข้ามา เพื่อไม่ให้มีใครตกหล่นจากโครงการ และเพราะมีผู้สนใจเข้ามาเรียนรู้เป็นจำนวนมากในเวลาอันรวดเร็ว ทำให้ต้องขยายพื้นที่ศูนย์การเรียนรู้ออกไปถึง 3 แห่ง ได้แก่ ศูนย์ที่ 1 ศูนย์ปากลัด อำเภอเวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ธานี ใช้พื้นที่บริเวณสวนปาล์มของครอบครัว บอม – ภัทศรุท ประเสริฐ อายุ 18 ปี หัวหน้าทีมแกนนำเยาวชนเป็นพื้นที่ศูนย์ฯ ศูนย์ที่ 2 วัดศรีพนมพลาราม อำเภอท่าชน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ติดเขตจังหวัดชุมพร และศูนย์ที่ 3 สำนักสงฆ์เกาะเวียงทอง อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี โครงการที่กำลังพูดถึงอยู่นี้มีชื่อว่า “โครงการเยาวชนสืบสานภูมิปัญญามโนราห์บ้านปากลัด”

มโนราห์ไม่ใช่แค่การร่ายรำ

“เป้าหมายชีวิตของคนแต่ละคนไม่เหมือนกัน การเดินทางในชีวิตของผมได้เรียนได้ทำงานประสบความสำเร็จในระดับหนึ่งแล้ว บ้านผมเป็นมโนราห์สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ผมอยากกลับมาต่อยอดความเป็นศิลปะของปู่ย่าตายายไม่ให้หายไป” เป็นคำพูดของ ชานนท์ ปรีชาชาญ เด็กหนุ่มวัย 30 ปี ที่รับหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงโครงการให้ กลุ่มเยาวชนมโนราห์บ้านปากลัด

ชานนท์ จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยมหิดล คณะวิทยาศาสตร์ (วท.บ) เดิมรับราชการเป็นเจ้าหน้าที่ห้องผ่าตัด (OR) และช่วยดูแลเคสให้กับแพทย์ในโรงพยาบาล จะว่าแปลกก็ได้จะว่าไม่ใช่ก็ไม่เชิง ชานนท์ลาออกจากงานประจำตามสายงานที่ได้ร่ำเรียนมาตั้งแต่อายุยังน้อย ออกมาทำธุรกิจส่วนตัวเปิดคณะมโนราห์เป็นของตัวเองชื่อคณะพี่เสือรามจันทร์ น้องสิงห์ศิลป์ชัย จนได้ชื่อว่าเป็นครูภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านมโนราห์คนหนึ่ง ลองนึกดูว่ากว่าจะศึกษาเล่าเรียนจนจบมาใช้เวลาไม่น้อย แต่ชานนท์บอกว่า มโนราห์อยู่ในตัวตนของเขามาตั้งแต่เกิด การตัดสินใจของเขาไม่ได้มีใครคนไหนในครอบครัวบังคับ

“บ้านผมเป็นมโนราห์สองฝ่ายทั้งฝ่ายคุณพ่อและคุณแม่ ฝ่ายคุณพ่อเป็นมโนราห์ที่มีชื่อเสียงในจังหวัดนครศรีธรรมราช หรือที่เรียกว่ามโนราห์วันเฒ่าเมืองนคร ท่านมีศักดิ์เป็นคุณทวดของผม ทางสายของคุณแม่เป็นมโนราห์นาคไกรนรากับมโนราห์อาวร ชัยชาญ หรือบัณฑิตา ถ้านับกันในทางมโนราห์บ้านผมเรียกว่าเลือดบริสุทธิ์ เป็นเลือดมโนราห์ทั้ง 8 ตระกูล เพราะคุณทวดทั้ง 8 คนเป็นมโนราห์ทั้งหมด รุ่นคุณแม่ผมรับราชการครูจบจากวิทยาลัยนาฏศิลป์นครศรีธรรมราช ท่านอยู่กับเรื่องศิลปวัฒนธรรมแบบนี้อยู่แล้ว เมื่อก่อนคุณแม่เปิดศูนย์การเรียนทำกิจกรรมสอนมโนราห์ในโรงเรียนขนาดเล็ก อำเภอบางขัน จังหวัดนครศรีธรรมราช ชื่อว่าโรงเรียนเจริญรัชต์ภาคย์ซึ่งเคยมีชื่อเสียง ผมเห็นสิ่งเหล่านี้มาตลอด”

หากบอกว่ามโนราห์เป็นรากเหง้าทางวัฒนธรรมที่อยู่คู่กับคนทางใต้คงไม่ผิด แต่น้อยคนนักที่จะรับรู้ที่มาที่ไปเว้นแต่ครอบครัวที่มีความเกี่ยวข้องกับโนราทางสายเลือดที่ยังคงไว้ซึ่งความศรัทธา มโนราห์ในแถบลุ่มน้ำตาปีหรือแถบอำเภอเวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ฯ ซึ่งติดเขตจังหวัดนครศรีธรรมราช มีศิลปะการร่ายรําไม่เหมือนกับการรำมโนราห์แถบสุราษฎร์ธานีตอนบนและไม่เหมือนกับการรำแถบนครศรีธรรมราชตอนล่างรวมถึงพัทลุง แต่มีอัตลักษณ์ดั้งเดิมตามแบบบรรพบุรุษ จุดเด่นเหล่านี้ทำให้เด็กเยาวชนสนใจอยากค้นหาความรู้ ที่สำคัญมโนราห์ไม่ใช่เรื่องของการรำเท่านั้น แต่ยังมีเรื่องของการบรรเลงดนตรี การเย็บปักชุดเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับ เช่น การทำเทริด ทำหน้าพราน การร้อยลูกปัดเป็นเครื่องทรงส่วนต่างๆ เช่น ปิ้งคอ บ่า รอบอก หางหงส์ ปีกเหน่งและหน้าผ้า รวมถึงขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม

ศิลปวัฒนธรรมที่หลายคนอาจมองเห็นแค่การร้องรำหรือเป็นแค่การแสดง แต่ครูชานนท์ บอกว่า นอกจากเรื่องการสืบทอดภูมิปัญญาด้านศิลปะวัฒนธรรมแล้ว สุนทรียภาพและมนต์เสน่ห์ของโนรายังเป็นเครื่องมือสร้างการเรียนรู้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเชิงลบให้เด็กเยาวชนในชุมชนได้ การให้ความเคารพต่อบรรพบุรุษ พ่อแม่และครูบาอาจารย์เป็นแก่นแท้อย่างหนึ่งของมโนราห์ บทกลอนและคำร้อง ล้วนสอดแทรกคำสอน คุณธรรมจริยธรรมและคติธรรมที่ช่วยขัดเกลาจิตใจแก่ทั้งผู้ชมและผู้เรียนรู้การแสดงเอง

กระจายฐานที่มั่น จากหนึ่งเป็นสองจากสองเป็นสาม

การวางระบบการเรียนรู้ในศูนย์ให้มีการส่งต่อความรู้จากรุ่นพี่สู่รุ่นน้องและให้เด็กเยาวชนออกไปเรียนรู้กับครูภูมิปัญญาคนอื่นๆ ที่ยังมีชีวิตอยู่เป็นความตั้งใจตั้งแต่แรกของครูชานนท์

“ผมไม่ได้คาดหวังว่าเด็กๆ จะต้องเป็นมโนราห์หรือว่าเขาจะต้องเป็นนักแสดงที่โดดเด่น แต่เป้าหมายการเปิดศูนย์มโนราห์ของผมคือการส่งต่อภูมิปัญญา ในวันที่ไม่มีครูแล้วรุ่นพี่ที่สามารถสอนรุ่นน้อง แล้วรุ่นน้องไปสอนรุ่นต่อไปได้ ดึงเด็กๆ ให้หันเหจากการเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับสิ่งที่ให้โทษ”

บอม – ภัทศรุท ประเสริฐ อายุ 18 ปี ซึ่งอยู่ระหว่างเตรียมเข้าศึกษาในระดับอุดมศึกษา เป็นตัวตั้งตัวตีอยากทำโครงการนี้ ตอนนั้นบอมยังเรียนอยู่โรงเรียนเวียงสระ เมื่อรู้ข่าวจึงชักชวนครูชานนท์ให้มาช่วยเป็นพี่เลี้ยงประจำโครงการ

“ตอนแรก ๆ ผมไม่สนใจ ไปเที่ยวงานวัดได้เห็นมโนราห์คณะหนึ่งทำการแสดง ผมเริ่มรู้สึกชอบเพราะเป็นการแสดงที่สร้างบรรรยากาศสนุกไม่เครียด มีมุกตลกและสาระไปพร้อมกัน เมื่อก่อนตอนเด็ก ๆ ที่โรงเรียนผมเคยให้เรียนรำมโนราห์ เว้นช่วงไป 10 กว่าปีมานี้มโนราห์หายไปจากชุมชน ผมอยากให้มโนราห์กลับมาเป็นที่สนใจอีกครั้ง เพราะบรรพบุรุษผมรำมโนราห์ คุณทวดก็รำมโนราห์ได้แต่หลังจากนั้นมาไม่มีคนสืบต่อ” บอม เล่า

สำหรับกระบวนการเรียนรู้ บอม เล่าว่า การฝึกฝนแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มย่อยตามความสนใจหลักของผู้เรียน ได้แก่ กลุ่มรำ กลุ่มดนตรี และกลุ่มงานประดิษฐ์ เมื่อเรียนรู้ในสิ่งที่อยากรู้จนหนำใจแล้ว พวกเขาสามารถสลับสับเปลี่ยนไปฝึกฝนทักษะในกลุ่มอื่นควบคู่ไปด้วยในเวลาว่าง จากที่วางเป้าหมายรับสมัครเด็กเยาวชนในพื้นที่บ้านปากลัดและชุมชนใกล้เคียงแค่ 20 คน หลังรวมกลุ่มเรียนรู้พวกเขานำภาพบรรยากาศการทำกิจกรรมเผยแพร่ลงเฟสบุคทำจนได้รับการเผยแพร่ไปในวงกว้าง รวมถึงการบอกต่อปากต่อปาก ถึงตอนนี้กลุ่มเยาวชนมโนราห์บ้านปากลัดขยายตัวจนมีสมาชิกเพิ่มถึง 400 คน กระจายออกไปยัง 3 พื้นที่ เพื่อแก้ปัญหาเรื่องการเดินทางของเด็กเยาวชนที่อยู่ห่างไกลออกไป

ครูชานนท์ เล่าถึงแนวคิดที่ต้องขยายศูนย์จาก 1 แห่งเป็น 3 แห่งว่า “เด็กๆ มาจากหลายครอบครัวหลายโรงเรียน หลายอำเภอ ผมเห็นใจเด็กที่เดินทางมาทุกวันเสาร์ จากพื้นที่ไกล ๆ ระยะทางเกือบ 100 กิโลเมตร เช่น อำเภอท่าชนะกับอำเภอเวียงสระตั้งอยู่เหนือสุดและใต้สุดของสุราษฎร์ธานี เด็กต้องนั่งรถไฟมาเรียนรู้ หรือพ่อแม่เด็กขับรถกระบะมากันเป็นกลุ่มนั่งหลังรถตากแดดมา ผมเลยขยายพื้นที่การเรียนรู้เพิ่มแล้วเดินทางไปหาเด็กเอง เพราะมีความปลอดภัยในการเดินทางมากกว่า”

“ศูนย์ทำกิจกรรมทั้ง 3 กลุ่มย่อยพร้อมกันในหนึ่งวัน กลุ่มรำฝึกฝนท่ารำ กลุ่มเครื่องดนตรีฝึกฝนการบรรเลง ซ้อมเดี่ยวบ้างซ้อมกลุ่มบ้างตามความเหมาะสม ส่วนกลุ่มประดิษฐ์เน้นการเย็บปักถักร้อยชุดมโนราห์ด้วยลูกปัดซึ่งมีความละเอียดอยู่ไม่น้อย แต่ไม่ว่าจะเรียนรู้เรื่องอะไรเป็นหลัก ทุกคนจะได้เรียนพื้นฐานความเป็นวงมโนราห์ด้วยกันเพราะทุกส่วนมีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน การเรียนรู้ในแต่ละครั้งมีครูชานนท์และรุ่นพี่มาช่วยสอน ผมรับหน้าที่ดูภาพรวม ดูความเปลี่ยนแปลงและพัฒนาการของแต่ละกลุ่ม” บอม อธิบาย

ไม่เพียงแค่การฝึกฝนร่วมกันภายในศูนย์เท่านั้น ครูชานนท์ยังรับบทบาทเป็นตัวเชื่อมแนะนำให้เด็กรู้จักกับครูภูมิปัญญาที่ยังมีชีวิตอยู่ในจังหวัดนครศรีธรรราชและจังหวัดพัทลุง เช่น มโนราห์ชาตรี พระเเสงศิลป์ มโนราห์อำนาจศิลป์ มโนราห์สุรินทร์ เชื้อบ้านเกาะ มโนราห์อรอุมา ศ. มณฑาศิลป์ มโนราห์สมทรง เทพทองศิลป์ และมโนราห์สุวิทย์ หอมกลิ่น ส่วนเด็กๆ เป็นแนวหน้าพูดคุยซักถามสิ่งที่ตนเองสงสัย อยากรู้ และต้องการหาคำตอบ

“ทุกครั้งที่ผมไปแสดงผมจะหาเวลาพาเด็กกลุ่มนี้เข้าไปเรียนรู้ในชุมชนต่างๆ ด้วย เน้นให้เขาพัฒนาความรู้ไม่ใช่มาถึงก็เรียนรำอย่างเดียว ฝึกให้เขารู้จักการซักถามผู้ใหญ่ ตั้งโจทย์กันมาก่อนไปสัมภาษณ์ แล้วก็ให้กลุ่มคัดเลือกคำถามเหลือ 10 เรื่อง จาก 100 เรื่อง เอาเฉพาะคำถามสำคัญ ผมเรียนรู้อย่างหนึ่งว่าเด็กมีความคิดเหนือจากสิ่งที่เราคาดหวังไว้ด้วยซ้ำ บางอย่างถึงทำได้ไม่ดีเท่ากับที่เราทำก็ไม่เป็นไร แต่เขาแก้ไขสถานการณ์ได้ แก้ไขสิ่งที่ทำผิด รู้จักวางแผน กล้าคิดกล้าพูดมากขึ้น

การทำงานในกลุ่มมีการตกลงตั้งแต่แรกว่าหลังจากเสร็จกิจกรรมทุกครั้ง เมื่อน้องๆ กลับบ้านไปหมดแล้ว กลุ่มแกนนำจะมานั่งประชุม เขียนสรุปทุกครั้งว่าวันนี้ทำอะไรไปบ้าง ผลลัพธ์ที่ได้ตรงตามเป้าหมายที่วางไว้ไหม ถ้าไม่ได้เขาจะแก้ไขอย่างไร แนะนำให้ลองวิธีการใหม่ ลองใช้เครื่องมือใหม่ ผมมองว่านอกจากเป้าหมายที่เขาต้องการเดินไปให้ถึงตามแผน เหนือสิ่งอื่นใดคือการลองผิดลองถูกที่ทำให้เขาเรียนรู้ และพัฒนาตัวเอง” ครูชานนท์ กล่าว

คุณค่าของมโนราห์ – สืบสาน ต่อยอด ส่งต่อ

“ครอบครัวผมพ่อแม่เล่นการพนัน ผมอยากหลีกเลี่ยงจากตรงนั้น ผมอยากเข้ามาปรับเปลี่ยนความคิดของตัวเองใหม่ ไม่อยากไปอยู่กับการพนันแล้วเพราะอยากมีอนาคตที่ดี เมื่อเข้ามาอยู่ในโครงการผมประสบความสำเร็จ หลีกเลี่ยงจากการพนันได้ อนาคตผมอยากป็นครูสอนวิชาภาษาอังกฤษแและอยากมีอาชีพมโนราห์ควบคู่ไปด้วย” เค เลขาของกลุ่มกล่าวอย่างมุ่งมั่น

ปัญหาเรื่องการพนัน ยาเสพติด และการทะเลาะวิวาท เป็นโจทย์ที่ท้าทายอย่างหนึ่งสำหรับชุมชนปากลัด แต่มโนราห์หันเหความสนใจทำให้เกิดการรวมกลุ่มอย่างจริงจังและเหนียวแน่นของเด็กและเยาวชนที่พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า “ชีวิตเลือกได้และมีทางเลือกเสมอ”

“ตั้งแต่ทำโครงการมาปัญหาเรื่องการพนันและเด็กยากไร้น้อยลง บางบ้านไม่ให้ความสำคัญเรื่องการเรียนของลูก ทางศูนย์ช่วยกันระดมทุนเพื่อไปช่วยเหลือเด็กตามบ้าน ส่วนเรื่องการพนันเราได้ดึงเด็กกลุ่มเสี่ยงออกมาจากวงพนันตรงนั้น ให้พวกเขามาร่วมเรียนรู้และทำกิจกรรมกับเรา หลังจากนั้นพอเขาเริ่มพัฒนาทักษะของตัวเองได้ดี เราชวนเขาไปออกงานกับคณะมโนราห์บ้านปากลัด เพื่อสร้างรายได้ให้ตัวเอง เขาจะได้มีเงินออมกลับไปให้ครอบครัว เวลาที่ผมไปแสดงมโนราห์ ผมใช้วิธีหมุนเวียนเด็ก ให้เด็กไปครั้งละประมาณ 14 – 20 คน สลับกันไป รายได้ของพวกเขาต่อการแสดงหนึ่งครั้งประมาณ 200 – 400 บาท ในหนึ่งเดือนพวกเขาจะได้ไปประมาณ 2 – 5 งาน ขึ้นอยู่กับเวลาว่างของเด็กและการจ้างงานของผู้ว่าจ้าง ช่วงเทศกาลงานเยอะมาก เด็กมีรายได้ตรงนี้เกือบทุกวัน ผมให้ผู้ปกครองทำสมุดบัญชี ทุกครั้งที่ได้เงินให้นำเงินไปฝากและนำสมุดบัญชีมาให้ผมดู เด็กมีเงินออมหลักพันถึงหลักหมื่น งานส่วนใหญ่ที่ผมชวนเด็ก ๆ ไปจะไม่ให้กระทบกับเรื่องการเรียนของพวกเขา” ครูชานนท์ กล่าว

ชีวิตจริงของเด็กอยากทำอะไรมากมาย นอกจากการไปโรงเรียนหรือการเรียนหนังสือให้เก่ง ครูชานนนท์จึงไม่เคยปิดกั้นการเรียนรู้ ตัวละครเอกในการเล่นมโนราห์ของที่นี่ไม่จำเป็นต้องมีรูปร่างสูงโปร่งหรือต้องหน้าตาดี จะสูง ต่ำ ดำ ขาว หรือรูปร่างหน้าตาเป็นอย่างไรก็สามารถเข้ามาเรียนรู้ร่วมกันได้ เพราะศิลปะการแสดงมีสรรพคุณช่วยพัฒนาศักยภาพและบุคลิกภาพของผู้เรียนให้เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นได้

บอม บอกว่า การเข้ามาเรียนรู้ในโครงการสอนให้ยอมรับความต่างและไม่ตัดสินคนอื่นจากภายนอก

“เด็กบางคนร่างใหญ่หรือตัวใหญ่ เราให้เขาลองดู พัฒนาไปเรื่อย ๆ เริ่มจากท่าง่ายก่อน ที่อื่นอาจไม่รับเด็กกลุ่มนี้ แต่ครูชานนท์เปิดโอกาสให้เข้ามา ไม่ได้ให้มาเป็นแค่ตัวตลกในการแสดง แต่เป็นตัวหลัก จากที่เขาไม่เคยมีโอกาส เขาได้แสดงความสามารถของตัวเองออกมาซึ่งเขาก็ทำได้ พอมีงานรำได้แต่งหน้าทำผมแต่งตัวสวยๆ ทุกคนก็ดูดีเหมือนกัน” บอม บอกเล่าจากประสบการณ์

“คุณค่าที่เกิดขึ้น คือ เด็กเป็นที่ยอมรับในสังคมมากขึ้น จากแต่ก่อนผู้ใหญ่อาจมองว่าเด็กไม่สามารถทำอะไรได้ พอศูนย์การเรียนรู้เกิดเป็นรูปธรรม ผู้ใหญ่เห็นว่าเด็กทำงานได้ ประสานงานกับผู้ใหญ่ได้ เช่น ครอบครัวของเด็กในศูนย์คนหนึ่งคุณพ่อเสีย คุณแม่เป็นมะเร็ง น้อง ๆ ในศูนย์ช่วยกันประสาน พม. (กระทรวงการพัฒนาสังคมและสวัสดิการมนุษย์) มาให้ความช่วยเหลือ ทำให้เกิดการยอมรับของคนในชุมชน น้องที่สมาธิสั้น (LD) มาฝึกกับเรา ผู้ปกครองบอกว่าลูกของเขาเปลี่ยนไป จากเด็กที่ใช้อารมณ์กับพ่อแม่ ใช้อารมณ์กับครู กลับพูดจาอ่อนน้อมขึ้น” ครูชานนท์ กล่าว

มโนราห์เป็นสื่อกลางทำให้เด็กเยาวชนได้รับการยอมรับจากผู้ใหญ่ ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตและทำให้พวกเขามองเห็นคุณค่าและศักยภาพในตัวเอง เค บอกว่า ผลการเรียนของเขาดีขึ้นจากเดิมมาก จากเกรดเฉลี่ยอยู่ที่ 2 กว่า หลังเข้าร่วมโครงการผลการเรียนของเขาดีขึ้นถึงระดับ 3.50 แต่ที่ดีกว่านั้นคือการมีสุขภาพจิตที่ดีขึ้น

“ก่อนร่วมโครงการ ผมอยู่วงพนันกับพ่อแม่ทั้งคืนได้นอนตอนเช้า เรียนไม่รู้เรื่องเพราะพักผ่อนไม่เพียงพอ อยู่ในครอบครัวแต่ไม่รู้สึกถึงความอบอุ่น ตรงนั้นคือจุดต่ำสุดแล้วในชีวิตผม ตอนนี้สภาพจิตใจผมดีขึ้น ในโครงการมีพี่ๆ น้องๆ ที่สามารถปรึกษาได้ อยู่ร่วมกันแล้วมีความสุข ผมว่าผมมีชีวิตที่สดใสกว่าเดิม เรื่องมโนราห์เป็นสิ่งที่เกินคำบรรยาย ผมรู้สึกตื้นตันมากตอนได้รำ เคยคิดว่ามาอยู่ตรงจุดนี้ได้อย่างไร ทีแรกคิดแค่ว่าโอกาสแบบนี้ไม่ได้มีอยู่เสมอ เราต้องลองทำต้องรับไว้ วัฒนธรรมไทยแขนงนี้เป็นวัฒนธรรมที่ยิ่งใหญ่มากสำหรับผม ทั้งดนตรีและท่ารำที่แตกต่างจากวัฒนธรรมอื่น มีอัตลักษณ์เฉพาะของตัวเอง ผมอยากรักษาและส่งต่อศิลปะการแสดงนี้ให้รุ่นน้องต่อไป” เค กล่าวทิ้งท้าย