‘เด็กยุคโควิด’ ดูแลไม่ให้ป่วยกายและใจ คุยกับ ‘หมอมินบานเย็น’ พญ.เบญจพร ตันตสูติ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น

• การระบาดโควิด-19 ระลอกนี้ เริ่มพบผู้ติดเชื้อที่อายุน้อยลง ส่งสัญญาณว่าพ่อแม่และผู้ดูแลต้องระมัดระวังมากขึ้นในการป้องกันเด็กไม่ให้เจ็บป่วยทั้งกายและใจ 
• กลุ่มเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปีตอนนี้ยังไม่สามารถฉีดวัคซีนได้ แม้ว่าเด็กจะอยู่บ้าน แต่ถ้าผู้ปกครองติดเชื้อ ก็อาจนำมาแพร่สู่ลูกหลานได้ ดังนั้นแม้จะอยู่บ้านเดียวกัน ก็ควรรักษาระยะห่างและเฝ้าระวังการติดและแพร่เชื้อ ไม่ควรชะล่าใจ
• เด็กอาจมีความเครียดและผลกระทบ เช่น ต้องเรียนออนไลน์ เครียดเรียนไม่รู้เรื่อง งานเยอะขึ้น อยู่หน้าจอมากขึ้น ติดเกม ยูทูบ โซเชียลมีเดียอื่นๆ ไม่ได้ออกไปทำกิจกรรมตามปกติ ออกกำลังกาย ขยับร่างกายน้อยลง นอนดึก กินไม่เป็นเวลา ร่างกายไม่แข็งแรง เช่น อ้วนขึ้น

ช่วงแรกของการระบาดโควิด-19 หลายคนอาจจะเคยได้รับข้อมูลข่าวสารว่า เด็กๆ เป็นกลุ่มที่มีโอกาสติดเชื้อน้อยและอาการไม่ค่อยรุนแรง แต่หลังจากสถานการณ์การระบาดผ่านมาถึงระลอกปัจจุบัน เริ่มพบผู้ติดเชื้ออายุน้อยลง ส่งสัญญาณว่าพ่อแม่และผู้ดูแลต้องระมัดระวังมากขึ้นในการป้องกันเด็กไม่ให้เจ็บป่วย 

ทว่าไม่ใช่แค่นั้น นอกจากสุขภาพกายแล้ว สุขภาพใจก็เป็นสิ่งที่ต้องคำนึงถึงด้วย เนื่องจากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นส่งผลต่อการใช้ชีวิตตามปกติ รวมถึงการปรับรูปแบบการเรียนการสอน ทำให้เด็กไม่สามารถออกไปเล่นกับเพื่อน หรือทำกิจกรรมที่ชอบได้ และแม้พวกเขาจะยังไม่ได้มีภาระความรับผิดชอบมากมาย แต่ภายใต้ความไม่ปกตินี้ เด็กย่อมมีความวิตกกังวล หวาดกลัวและเบื่อหน่ายได้เช่นเดียวกัน

The Potential ชวนทุกคนมาทำความเข้าใจเด็กๆ ในสถานการณ์นี้ รวมไปถึงคำแนะนำในการดูแลพวกเขาให้รอดปลอดภัย แข็งแรงทั้งร่างกายจิตใจ และไม่บกพร่องในเรื่องการเรียนรู้ กับ พญ.เบญจพร ตันตสูติ  หรือ “หมอมินบานเย็น” จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น เจ้าของเพจเข็นเด็กขึ้นภูเขา 

สถานการณ์โควิด-19 ปัจจุบันดูเหมือนว่าเด็กเป็นกลุ่มที่เราต้องให้ความสำคัญและดูแลอย่างถูกวิธีเช่นเดียวกัน?

เราจะเห็นจากข้อมูลการระบาดของโควิดครั้งนี้ว่า การติดเชื้อส่วนใหญ่พบจากคนที่อยู่บ้านเดียวกัน และกลุ่มเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปีตอนนี้ยังไม่สามารถฉีดวัคซีนได้ ดังนั้นแม้ว่าเด็กไม่ได้ออกไปไหน อยู่บ้าน แต่ถ้าผู้ปกครองติดเชื้อ ก็อาจจะนำเชื้อมาแพร่สู่ลูกหลานได้ค่ะ ทำให้มีคำแนะนำว่าแม้จะอยู่บ้านเดียวกัน ก็ควรรักษาระยะห่างและเฝ้าระวังการติดและแพร่เชื้อ แม้ในเด็กก็มีอาการที่รุนแรงก็ติดเชื้อได้เช่นกัน ดังนั้นไม่ควรชะล่าใจ

การป้องกันคือ ผู้ใหญ่ที่ใกล้ชิดเด็กๆ ควรระมัดระวังการติดเชื้อ และไปรับการฉีดวัคซีนให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ ในเด็กอายุมากกว่า 2 ปี ต้องใส่หน้ากากหากจำเป็นต้องออกไปนอกบ้าน หรือพบคนที่ไม่ได้อยู่ในครอบครัว หมอคิดว่าพ่อแม่ผู้ปกครองก็คงไม่ได้อยากให้ลูกๆ ไม่ว่าจะเป็นเด็กเล็กหรือเด็กโตป่วยเป็นโควิด นอกจากนั้นสำหรับการเตรียมตัวไปเรียน นอกจากการจัดการรักษาระยะห่างในเด็กที่ไปโรงเรียน ก็ควรฉีดวัคซีนให้ครูด้วยค่ะ

อะไรคือข้อควรระวังในเด็กช่วงที่ยังไม่ได้ไปโรงเรียนและผู้ปกครองส่วนมากยังทำงานที่บ้าน (Work from Home) ?

เด็กอาจมีความเครียดและผลกระทบ เช่น ต้องเรียนออนไลน์ เครียดเรียนไม่รู้เรื่อง งานเยอะขึ้น อยู่หน้าจอมากขึ้น ติดเกม ยูทูบ โซเชียลมีเดียอื่นๆ ไม่ได้ออกไปทำกิจกรรมตามปกติ ออกกำลังกาย ขยับร่างกายน้อยลง นอนดึก กินไม่เป็นเวลา ร่างกายไม่แข็งแรง เช่น อ้วนขึ้น

เมื่อพ่อแม่ Work from Home  อาจเครียดกว่าเดิม งานบ้านมากขึ้นที่ต้องจัดการ บางคนรายได้ลดลง เศรษฐกิจไม่ดี เผชิญหน้ากับความไม่แน่นอน ลูกต้องเรียนออนไลน์ และเพราะเป็นการเรียนจากที่บ้าน พ่อแม่ก็เครียด เหมือนต้องมาเป็นครูด้วยและเป็นพ่อแม่ด้วย นอกจากจะโชคดีถ้าลูกดูแลรับผิดชอบตัวเองได้ก็อาจไม่ต้องเหนื่อยมาก และบางทีความเครียดที่มีก็ทำให้เกิดความขัดแย้งในครอบครัวมากขึ้น 

เนื่องจากเด็กเล็กยังเป็นวัยเล่น วัยซน การควบคุมพฤติกรรมให้เด็กลดความเสี่ยงจากโควิด-19 ต้องทำอย่างไรบ้าง ?

ผู้ใหญ่ต้องอธิบายให้เด็กเข้าใจเรื่องโควิดอย่างง่ายๆ เช่น เปิดคลิปอนิเมชันเรื่องการล้างมือให้เด็กดู ทำเป็นตัวอย่าง และ เพราะเด็กออกไปเล่นทำกิจกรรมอะไรได้น้อยลง ก็อาจจะเบื่อ เครียด ก็อยากให้พ่อแม่เข้าใจ ก็พยายามหากิจกรรมทำร่วมกับเด็กๆ มากขึ้น ในที่สุดก็คงต้องป้องกันที่ผู้ใหญ่ใกล้ชิดด้วยค่ะ

ในกรณีเปิดเทอม ซึ่งอาจจะเร็วๆ นี้หรือยืดเยื้อออกไปก็ตาม อะไรคือข้อควรระวัง ?

ถ้าเปิดเทอมตามปกติควรระมัดระวังเรื่องการระบาดของโรคโควิด ถ้าเด็กไปโรงเรียนก็ต้องมีความมั่นใจเพียงพอว่าควบคุมได้ ส่วนถ้ายืดเยื้อก็คงต้องระวังผลกระทบจากการเรียนออนไลน์ โดยเฉพาะในเด็กปฐมวัย เพราะการเรียนการสอนออนไลน์ ไม่สามารถทดแทนการสอนตามปกติได้ แต่ใช้ชั่วคราวได้ 

บางครอบครัวอาจจะไม่พร้อมในการดูแลเด็กให้เรียนออนไลน์ เพราะเด็กปฐมวัยนั้นสมาธิไม่ค่อยได้ต่อเนื่องนานอยู่แล้ว ถ้าต้องอยู่หน้าจอนานครูต้องมีเทคนิคที่ทำให้เด็กเรียนได้อย่างไม่น่าเบื่อ มีปฏิสัมพันธ์กับเด็กไปด้วย ดังนั้นจึงต้องมีความพร้อมพอสมควรของผู้ใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นครูหรือผู้ปกครอง บางครอบครัวอาจไม่ได้มีอุปกรณ์ที่พร้อม ไม่ว่าจะเป็นอินเทอร์เน็ตที่เสถียร หรืออุปกรณ์ที่ใช้ เด็กเล็กจำเป็นต้องมีผู้ปกครองนั่งเป็นเพื่อน 

เมื่อเด็กๆ ต้องไปโรงเรียน ผู้ปกครองควรเตรียมตัวเอง และเตรียมเด็กๆ อย่างไร ?

ถ้าเปิดเทอมไปโรงเรียนตามปกติก็คงต้องเฝ้าระวังการติดเชื้อค่ะ และเด็กต้องปรับตัวกับการไปโรงเรียนแบบระวังการติดเชื้อ ใส่หน้ากาก ล้างมือ รักษาระยะห่าง ปรับตัวในการไปเจอเพื่อนๆ ที่ไม่ได้เจอกันมานานด้วยค่ะ

ขณะที่การไปโรงเรียนมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อ แต่การไม่ไปโรงเรียนก็มีผลต่อการเรียนรู้ของเด็ก คุณหมอมีคำแนะนำอย่างไร ?

ในกรณีที่ต้องเรียนออนไลน์ผู้ใหญ่ควรให้เวลาเด็กได้พักสายตาจากหน้าจอ มีเวลาไปยืดเส้นยืดสายบ้าง ทำกิจกรรมอื่นๆ ที่ไม่ใช่การอยู่กับหน้าจอนานๆ ด้วย เป็นไปได้การเรียนออนไลน์ควรเป็นกิจกรรมที่ครูและเด็กๆ มีปฏิสัมพันธ์ร่วมกัน ถ้าเด็กหรือครอบครัวไหนไม่พร้อมในการเรียนออนไลน์ ครูอาจจะลองหาระบบการเรียนที่ทดแทนให้จนกว่าจะเปิดเทอมก็ได้ โดยเฉพาะในเด็กเล็ก ที่ไม่เหมาะนักกับการเรียนออนไลน์

นอกจากผู้ปกครองและเด็ก โรงเรียนก็มีส่วนสำคัญในการดูแลไม่ให้เด็กเสี่ยงติดเชื้อใช่ไหม?

ใช่แล้วค่ะ ในเมื่อโรงเรียนคืออีกตัวแปรสำคัญหมอแนะนำว่าควรจะฉีดวัคซีนให้คุณครู และคุณครูควรจะร่วมมือกับผู้ปกครองในการป้องกันผลกระทบต่างๆ ในกรณีที่เรียนออนไลน์ ปรับวิธีที่เหมาะสมในการให้เด็กเล็กเรียนออนไลน์ที่ทำให้เกิดผลกระทบไม่มากนัก

หมอพบว่าเด็กที่เรียนออนไลน์ได้ดี มักมีปัจจัยต่างๆ เหล่านี้ คุณครูที่วางระบบการเรียนที่เหมาะสมกับเด็กแต่ละช่วงวัย ควรเป็นเด็กที่โตในระดับหนึ่ง ซึ่งพ่อแม่ปลูกฝังระเบียบวินัย การควบคุมตัวเองที่เหมาะสมตั้งแต่เล็กๆ รู้ว่าถึงเวลาเรียนก็ต้องเรียน เรียนเสร็จแล้วค่อยไปเล่น (เด็กเล็กๆ หรือเด็กที่สมาธิไม่ดีอยู่เดิม มักมีปัญหากับการเรียนออนไลน์) 

พ่อแม่และผู้ปกครองมีสุขภาพจิตที่ดี ไม่เครียดมากไป จัดการอารมณ์ได้ในระดับหนึ่ง มีความพร้อมที่จะเข้ามาดูแลในเรื่องการเรียนออนไลน์ของเด็ก สามารถประสานกับคุณครูในการร่วมมือกันในเรื่องการเรียนหากมีปัญหา

สุดท้ายคุณหมอมีความเห็นต่อสถานการณ์การระบาดของโควิด-19 ขณะนี้อย่างไร

ผู้เกี่ยวข้องทุกคนควรจะควบคุมการระบาดให้ได้โดยเร็ว การฉีดวัคซีนให้ครอบคลุม ผู้รักษากฎหมายควบคุมเฝ้าระวังสถานที่และพฤติกรรมใดๆ ที่ผิดกฎหมายและทำให้เกิดการระบาดได้ (บ่อนการพนัน การหลบหนีของแรงงานเข้าประเทศผิดกฎหมายฯลฯ) และประชาชนมีความตระหนักรับผิดชอบในหน้าที่ของตัวเอง